Problemen met plannen en organiseren na hersenletsel
Het plannen, organiseren of uitvoeren van een activiteit is een complexe handeling. En dan gaat het niet om en plannen van een vakantie of een feestje, maar om het bedenken en voorstellen van een actie in een bepaalde volgorde. Planning is vaak een onbewust en automatisch proces. Er zijn meerdere delen van de hersenen nodig om te kunnen plannen of organiseren en als er een deel beschadigd is, is dit van invloed op de hele handeling. Problemen met plannen is één van de kenmerken van niet aangeboren hersenletsel.
Cognitieve problemen na niet aangeboren hersenletsel
Om activiteiten goed te kunnen doen zijn cognitieve vaardigheden nodig, zoals geheugen, planning en oriëntatie. Na een beroerte, trauma of hersentumor kunnen er problemen zijn op cognitief gebied. Cognitieve problemen is één van de onzichtbare gevolgen van een CVA. Hieronder vallen eveneens aandachts- en concentratieproblemen en geheugenproblematiek. Cognitieve functies stellen je onder meer in staat tot het verwerken van informatie en leren. Bijvoorbeeld aandacht en concentratie, oriëntatie, waarnemen, denken, inprenten, herinneren, plannen maken, problemen oplossen, handelen, het nemen van initiatieven en inzicht in de eigen situatie. Hersenletsel kan problemen opleveren met het geheugen, taal, gedrag en het oplossen van problemen. Als een beschadiging blijvend is dan is het mogelijk om compensatiestrategieën aan te leren, maar deze zijn levenslang nodig. Het gaat niet over.
Problemen met plannen, het uitvoeren, van taken en organiseren na een beroerte
Het vermogen om te plannen en organiseren is vaak aangedaan na een beroerte. Dat heeft invloed op moeilijkere taken, zoals boodschappen doen of een eenvoudiger handeling zoals bellen. Iets uitvoeren is soms nog mogelijk als heel duidelijk is wat er verwacht wordt. Een vraag als: "Zorg jij voor het eten vanavond?" is veel te moeilijk. Dan moet je eerst bedenken wat je gaat eten, weten hoe je het moet maken en wat je ervoor nodig hebt, naar de winkel gaan om boodschappen te doen en zorgen dat het op tijd klaar is. Jongeren met NAH hebben bijvoorbeeld vaak moeite met het houden van overzicht op het huiswerk en de structuur van de schooldag. Ook worden afspraken vaak niet nagekomen of dubbel gepland. Problemen met plannen na hersenletsel schuurt aan tegen problemen met dagelijkse taken (apraxie). Van apraxie is sprake als het handelen niet meer doelmatig verloopt. Handelingen zijn niet meer uit te voeren of worden door elkaar gehaald. Het gaat vooral om routinematige activiteiten zoals aankleden, tandenpoetsen of haren kammen.
Planningsproblemen herkennen
- Moeite met het formuleren van doelen.
- Moeite met het houden van overzicht en de volgorde van de uit te voeren taken.
- Moeite met structureren.
- Na het voornemen om iets te gaan doen moeite hebben met het uitvoeren ervan. (koken, koffiezetten)
- Moeite met het overzien van het verloop van een handeling of activiteit.
Tips voor omgaan met planningsproblemen
- Zoek hulp bij het maken van een planning en het stellen van prioriteiten.
- Zorg voor structuur en maak gebruik van een vaste dagindeling, ook tijdens vrije dagen.
- Maak (eventueel met hulp) een stappenplan en/of checklist.
- Maak gebruik van een agenda, weekplanner of kalender.
- Noteer afspraken direct en vermeld met wie je de afspraak hebt en waar het over gaat.
- Maak een lijst met alle handelingen die nodig zijn om je doel te bereiken en zet ze in de goede volgorde. Zet bij alle handelingen wat je daarbij nodig hebt.
- Begin met uitvoeren van het plan en houd daarbij het geschreven plan steeds bij de hand.
- Streep af wat je al gedaan hebt.
- Bewaak je grenzen, zoals signalen van vermoeidheid.
- Vermijd stress en tijdsdruk.
- Bedenk vooraf hoe je dag eruit ziet, waar je stress of tijdsdruk verwacht en wat je dan kunt doen.
Kort samengevat: Het doel moet duidelijk zijn, verdeel het in korte stappen en zorg voor een goede planning. Je vaardigheden herstellen vaak niet meer, maar je kunt er wel mee leren omgaan. Hersenz biedt behandeling middels onder meer de module 'Denken en Doen'.
Apps die helpen met het plannen van je dag en het aanbrengen van structuur
Er zijn verschillende apps op de markt die je helpen met het plannen van je dag en het aanbrengen van dagstructuur.
De app Pictogenda is bijvoorbeeld volledig gebaseerd op de papieren versie van de pictoagenda. Je kunt eenvoudig met behulp van pictogrammen maar ook met eigen foto’s of afbeeldingen je afspraken en gebeurtenissen inplannen.
Hier vind je een overzicht van alle apps over planning.
Reageren