Apraxie na een beroerte of hersenletsel
Apraxie kan één van de gevolgen zijn van hersenletsel. Door bijvoorbeeld een CVA (hersenbloeding of herseninfarct), traumatisch letsel of een hersentumor. Je spreekt van apraxie als de getroffene moeite heeft met het uitvoeren van doelgerichte, willekeurige en reeds aangeleerde handelingen die eerst of normaalgesproken wel goed uitgevoerd werden. Er zijn twee soorten apraxie te onderscheiden
- ideatoire apraxie | iemand weet niet hoe de handeling uitgevoerd moet worden
- ideomotore apraxie | iemand kan wel zeggen wat er moet gebeuren en hoe, maar kan het niet voor elkaar krijgen
"Ik keek er wel van op toen mijn man voor de wasbak stond en zichzelf wilde wassen zonder eerst het washandje nat te maken."
Soorten apraxie
Er zijn grofweg twee vormen van apraxie te onderscheiden:
Ideatoire apraxie
Bij ideatoire apraxie gaat het om een storing in de volgorde van handelingen. De getroffene weet niet wat er moet gebeuren omdat hij of zij zich er geen concreet beeld bij kan vormen. Delen van de handeling worden vergeten of andersom gedaan. Bijvoorbeeld de sokken over de schoenen aantrekken.
Ideomotore apraxie
Bij deze vorm van apraxie weet de getroffene wel wát hij moet doen maar niet hóe hij het moet doen. De opdracht uitvoeren om een hand op het hoofd te leggen lukt bijvoorbeeld niet. Of de tong uitsteken of langs de lippen likken. Als er sprake is van jeuk of kriebel op die plek lukt het vaak wel, maar dat gebeurt dan automatisch. Of als er voorwerpen aangereikt worden, zoals een hamer en een nijptang kan het zijn dat deze precies andersom gebruikt worden.
Apraxie na CVA links
De richtlijn neuropsychologische revalidatie vermeld dat apraxie, net als afasie, vaak voorkomt na een CVA aan de linkerkant van de hersenen. De diagnose apraxie is vaak moeilijk te stellen, omdat er vaak tegelijk andere cognitieve stoornissen spelen, zoals: afasie, neglect, agnosie en executieve stoornissen. Uit een onderzoek binnen een revalidatiecentrum in Nederland bleek dat apraxie optrad bij ruim de helft van de patiënten met een CVA aan de linkerkant van de hersenen.
Uitingsvormen van apraxie
- Onhandigheid; bijvoorbeeld de haren kammen met de kam ondersteboven of een boterham smeren met het mes andersom.
- Niet uit zichzelf of moeilijk met een handeling of activiteit kunnen beginnen.
- Vermijden of uitstellen; bijvoorbeeld als koffie zetten te moeilijk is dit aan een ander overlaten of niet doen.
- Verkeerde volgorde hanteren; bijvoorbeeld sokken over de schoenen aantrekken.
- Delen van de handeling vergeten; bijvoorbeeld het gezicht wassen met een droog washandje of schoenen aantrekken, maar niet de veters strikken.
- Voorwerpen foutief gebruiken; bijvoorbeeld proberen te schrijven met een schroevedraaier.
- Maar een deel van de handeling uitvoeren; bijvoorbeeld een hele boterham aan de vork prikken.
- Een activiteit blijven herhalen; bijvoorbeeld de voeten blijven vegen.
Apraxie door de ogen van een professional
Mirjam Top, afasietherapeut bij InteraktContour, begeleidt af en toe ook mensen met verbale apraxie. Wat is het verschil? Bij afasie is er sprake van een taalstoornis en bij apraxie is het onderliggende probleem spraak. Mensen weten wel wat ze willen zeggen, maar krijgen het niet voor elkaar om hun 'spieren te programmeren'. De spieren werken nog wel, maar mensen weten niet meer hoe ze ze moeten aansturen. Mirjam: "De termen ideomotore en ideatoire apraxie gebruiken we eigenlijk steeds minder. Het helpt wel om een probleem te kunnen duiden, maar de ervaring leert dat ieder hersenletsel zo anders is dat er geen één oplossing voor is. We bekijken het van persoon tot persoon en bespreken de wensen en zorgvraag van iedere cliënt individueel. Dan stellen we een behandelplan op. De therapie die we geven is vaak gericht op het leren omgaan met de stoornis, het introduceren van de mogelijkheden op het gebied van hulpmiddelen en veel oefenen. Soms lukt dit met behulp van muziek om de spraak weer op gang te helpen. Bij een ernstige verbale apraxie zoeken we vaak naar een alternatief communicatiemiddel.
Dit vind je misschien ook interessant
Voorwaarden van slagen
Iedere beweging moet eigenlijk weer een gewoonte worden. Voorwaarden om de behandeling te laten slagen zijn: het inbouwen van vaste routines in de week en een duidelijke indeling te maken van de te verrichten handelingen. Het helpt als je als partner of behandelaar een situatie creëert waarbij de getroffene het zelf nuttig vindt, in een vertrouwde omgeving is, de tijd krijgt om de activiteit uit te voeren en het logisch en overzichtelijk is wat er verwacht wordt. Afhankelijk van de aard van problemen rondom de apraxie verwijzen we ook door naar collega's gespecialiseerd in ergotherapie, neurogym of logopedie."
Strategietraining Apraxie
De richtlijn neuropsychologische revalidatie onderschrijft deze aanpak en vermeldt dat als er sprake is van ideatoire apraxie het aanleren van strategieën gericht op het leren omgaan met de gevolgen van de apraxie helpend is. Als er sprake is van ideomotore apraxie kan gebarentraining ondersteuning bieden.
Dit vind je misschien ook interessant
Twaalf tips over omgaan met apraxie voor de partner
- Kies handelingen die bekend zijn en ga naast je partner zitten om gerichte opdrachten te geven.
- Als het je partner niet lukt om ergens mee te beginnen, kun je vragen: "Wat heb je nodig?"
- Maak gebruik van gebaren om iets duidelijk te maken.
- Maak een stappenplan. Bij het zetten van koffie kan dit een bord zijn met pictogrammen die de stappen laat zien om koffie te zetten. (Water bijvullen, filter erin, koffie erin etc)
- Stop ermee als het niet lukt, probeer een oplossing te vinden en probeer het op een ander moment opnieuw.
- Leg de spullen klaar die nodig zijn om de activiteit uit te voeren. (eventueel in de goede volgorde)
- Leg bij iedere stap uit wat er moet gebeuren.
- Bespreek met elkaar hoe je vind dat het gaat. (Wat gaat goed en wat kan beter)
- Stel geen eisen en word niet boos.
- Geef eenvoudige opdrachten en instructies.
- Wees geduldig.
- Neem ook tijd voor jezelf, zodat je de zorg en het geduld kunt opbrengen.
Wil je ontdekken wat jou mogelijkheden zijn om te leren omgaan met hersenletsel?
InteraktContour biedt samen met nog 11 zorgorganisaties in Nederland Hersenz Behandeling. Alle zorgorganisaties zijn gespecialiseerd in het begeleiden en behandelen van mensen met hersenletsel. De opzet van de behandeling is overal in Nederland hetzelfde. Met de behandeling van Hersenz leren getroffenen en naasten omgaan met de ingrijpende veranderingen in hun leven. Op de website van Hersenz kun je je postcode invoeren en ontdekken welke organisatie bij jou in de buurt zit. Woon je in Gelderland, Overijssel, Flevoland of Utrecht dan kun je terecht bij InteraktContour. Aarzel niet om contact op te nemen en je mogelijkheden en doelen te bespreken.
Reageren