Problemen met oriëntatie en verdwalen na een beroerte
Ieder jaar krijgen zo'n 45.000 Nederlanders een beroerte, waarvan ongeveer één vijfde sterft binnen een jaar nadat ze voor het eerst zijn opgenomen in het ziekenhuis. Een beroerte is de tweede doodsoorzaak bij vrouwen en de derde doodsoorzaak bij mannen in Nederland. Sommige mensen herstellen helemaal, maar een groot deel ondervindt levenslang problemen. Zij krijgen te maken met restverschijnselen, zoals last van een verlamde arm, afasie (moeite met spreken) of ervaren een verandering van karakter. Veel minder bekend is dat een derde van de mensen na een beroerte navigatieproblemen ontwikkelt. Dat kan betekenen dat ze moeite hebben met het aanleren van nieuwe routes, maar ook dat ze de weg kwijtraken in de wijk waar ze al jaren wonen. Problemen met oriëntatie is één van de kenmerken van niet aangeboren hersenletsel.
"Ik kan niet aanvoelen of iets drie minuten duurt of drie uur."
Geen besef van tijd, niet weten welke dag het is, verdwalen en niet weten wie je zelf bent na een beroerte
Er is meestal sprake van problemen met oriënteren kort na het ontstaan van het hersenletsel en het verdwijnt ook vaak weer vanzelf. Toch blijkt dat ongeveer 30% van de patiënten na een beroerte aangeeft hier nog langdurig problemen mee te hebben.
Verschillende soorten oriëntatieproblemen
- Er is geen besef van het seizoen, de maand, de dag van de week of het tijdstip van de dag. Ook het maken van inschattingen van hoe lang iets duurt of hoe lang de reistijd bedraagt is moeizaam of niet te doen.
- Verdwalen of problemen met het vinden van de weg. Voorbeelden hiervan zijn geen besef hebben van de plaats, de weg of het gebouw waar je je bevindt. Het is niet mogelijk om zelf een aanknopingspunt te vinden om de weg terug te vinden.
- Geen besef hebben van de eigen leeftijd of geboortedatum of niet weten wie je zelf bent. Iemand voelt zich een vreemde voor zichzelf en dat veroorzaakt vaak een gevoel van onwerkelijkheid.
"Moet ik hier nu naar links of naar rechts voor de supermarkt? Of pas bij het volgende kruispunt? Ik weet het niet meer, ik raak in paniek. Waar ben ik eigenlijk?"
Verdwalen na een beroerte
In mei 2017 promoveerde neuropsycholoog Michiel Claessen op dit onderwerp met het proefschrift 'Lost after stroke: Theory, assessment, and rehabilitation of navigation impairment. Hij behandelde een aantal mensen met navigatieproblemen na een beroerte in De Hoogstraat Revalidatie te Utrecht. Hij hoopt met zijn promotieonderzoek, een samenwerking tussen dit revalidatienetwerk, Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht, dit onderbelichte probleem op de kaart te zetten. “Dat er navigatieproblemen ontstaan na een beroerte is eigenlijk heel logisch”, vertelt hij. “De gebieden die in de hersenen nodig zijn om de weg te vinden, beslaan bijna de helft van ons brein. Dan is er dus een grote kans dat er ergens een beschadiging optreedt.
Verkeerde diagnose
"Het echte probleem wordt lang niet altijd herkend”, vertelt Claessen. “Zo kan het gebeuren dat patiënten met navigatieproblemen een verkeerde diagnose krijgen." De onderzoeker vertelt dat dit komt doordat hulpverleners niet over de juiste testen beschikken om deze problemen vast te kunnen stellen. Bovendien bestaan er wereldwijd nog nauwelijks behandelingen. Daarom heeft hij een training ontwikkeld die deze mensen kan helpen bij het vinden van de weg en het leren van nieuwe routes.
Bron: Kennis van Nu
Beluister ook: Verdwaald na een beroerte, op bezoek bij een patiënt
Vaststellen of er sprake is van navigatieproblemen
- De eerste stap is het invullen van een vragenlijst die onderzoekt hoe goed je de weg kan vinden. (Wayfinding Questionnaire)
- Als er sprake is van navigatieproblemen is via de Virtueel Tübingen test vast te stellen van welke aard de problemen zijn. (Je krijgt een virtuele route te zien en aan de hand daarvan stellen onderzoekers vragen over die route.
De antwoorden op die vragen geven een beeld van de mogelijk toe te passen strategie om ermee om te gaan. Er zijn twee navigatie strategieën:
- Egocentrische strategie; je neemt jezelf als middelpunt van de ruimte en kijkt zo naar de omgeving. Vrouwen gebruiken dit met name.
- Allocentrische strategie; je navigeert aan de hand van een mentale plattegrond van de omgeving en kijkt hier vanuit een helicopterview naar. Mannen gebruiken dit vaak.
Als je weet welke strategie het beste bij iemand past kun je gaan oefenen. De uitkomsten van de eerste studie geven hoop. De meeste deelnemers bleken na de training beter in staat hun weg te vinden. Bron: Kennisvannu
Gebrek aan beleving van een lichaamshelft of de omgeving aan één kant is een vorm van desoriëntatie
Neglect (visuele inattentie) komt regelmatig voor na hersenletsel, meestal na een beroerte, en is vooral in de eerste weken het sterkst aanwezig. Het kan herstellen in de eerste weken, maar kan ook blijvend zijn. Neglect betekent letterlijk verwaarlozing. En het houdt in dat je je minder bewust bent van wat zich aan één kant van je lichaam afspeelt of in de omgeving gebeurt. Je kunt zien, horen en voelen, maar je hersenen verwerken niet goed wat je dan ziet, hoort of voelt aan die kant. Meer lezen?
Hulpmiddelen bij verdwalen, oriëntatie- en navigatieproblematiek
Er zijn diverse navigatieapps te downloaden op je smart Phone die je kunnen ondersteunen in het vinden van de weg:
De app GoOV: Als je moeite hebt met zelfstandig reizen, ondersteunt GoOV je altijd en overal om je reisbestemming betrouwbaar en veilig te bereiken.
Dwaaldetectie: Oplossing voor weglopen en verdwalen
Dwaaldetectie is ontwikkeld voor mensen die last hebben van oriëntatieproblemen en regelmatig de weg kwijt zijn en niet meer thuis of op de plaats van bestemming kunnen komen.. Hiermee kun je je naaste volgen en krijg je een waarschuwing als hij of zij gaat dwalen. Tegelijkertijd geeft het voor degene die het treft meer vrijheid om te gaan en thuis te blijven wonen, omdat je altijd een oogje in het zeil kunt houden. Er zijn verschillende mogelijkheden. Zo kun je onder meer kiezen voor een halsketting, horloge, of een app op de telefoon. Hier vind je suggesties:
- Spotter GPS Tracker van het Kruidvat (in onderstaand filmpje zie je hoe het werkt)
- Wuzzi Alert (ook als horloge verkrijgbaar)
Reageren